به گزارش خبرگزاری حوزه آیت الله ابراهیم امینی در نوشتاری با عنوان «اصناف برزخىها » و بررسی گروه ها و عذابهاى برزخى ، وجود انواع عذابهاى برزخى را مسلم و قطعى دانسته وآورده است ،در بعضى احاديث،عالم برزخ و لذتها و رنجهاى آن به خواب و انواع خوابهاى خوش يا هولناك تشبيه شده است،گاهى انسان در حال خواب انواع حيوانات درنده و گزنده را مشاهده مىكند كه به او حمله مىكنند از گزند آنها رنج مىبرد و فرياد مىزند، در صورتى كه بدن او در بسترآرميده و آسيبى نديده است. گاهى هم خوابهاى شيرين و لذتبخش مىبيند از مشاهداتش لذت مىبرد در صورتى كه تن او از اين لذتها بهرهاى ندارد، برزخ و لذتهاى انسان در جهان برزخ مىتواند همينگونه باشد .
گروه های برزخی:
گروه اول كافران و ستمكاران هستند كه در دنيا به خدا وپيامبر و معاد ايمان نداشتهاند، خود را آزاد مىپنداشته و طبق دلخواهشان عمل كردهاند و از ارتكاب هيچ عمل زشتى روگردان نبودهاند. اينان در برزخ زندگى بسيار سختى خواهند داشت و به انواع عذابها معذب خواهند شد. ولى همه اين عذابها در برابر عذابهاى دوزخى ناچيز است.
گروه دوم كسانى هستند كه به خدا و پيامبر و معاد ايمان داشتهاند و طبق وظايف دينى خود عمل كردهاند واجبات را انجام داده و از محرمات اجتناب كردهاند. اينان در برزخ زندگى خوش و زيبايى دارند و از نمونههايى از نعمتهاى بهشتى برخوردار مىگردند.
گروه سوم كسانى كه به خدا و پيامبر و معاد ايمان دارند و به وظايف دينى خود عمل كردهاند ولى گاهى از روى غفلت واجبى را ترك يا حرامى را مرتكب شدهاند، اما قبل از مرگ واقعاً توبه كرده و گناهان خود را جبران نمودهاند. اينان نيز دربرزخ عذابى ندارند.
گروه چهارم كسانى كه ايمان دارند و به انجام وظايف دينى مقيد بوده ولى گه گاه از روى غفلت واجبى را ترك و حرامى را مرتكب شدهاند، اما بدون توبه و جبران مافات از دنيا رفتهاند. اينان در برزخ به مقدار گناهانشان كيفر مىبينند. و بدين وسيله پاك مىشوند. و در قيامت مشمول شفاعت پيامبراكرم و اولياى معصومين (علیهم السلام) مىگردند و پس از محاسبه اعمال به بهشت مىروند.
عمربن يزيد مىگويد: «به امام صادق عليهالسلام عرض كردم! شنيدهام كه شما فرمودهايد: همه شيعيان و پيروان ما هر چه باشند داخل بهشت خواهند شد؟ فرمود: آرى همينگونه است. به خدا سوگند همه داخل بهشت خواهند شد.
راوى عرض كرد! فدايت شوم بسيارى از گناهان كبيره هستند؟! فرمود: اما در قيامت همه شما به وسيله شفاعت پيامبر يا وصىِّ او داخل بهشت مىشويد، ولى ترس من از برزخ شماست. راوى عرض كرد! برزخ چيست؟ فرمود: از هنگام مرگ و دخول در قبر تا قيامت.» (1)
عذابهاى برزخى
وجود انواع عذابهاى برزخى مسلم و قطعى است، ليكن چگونگى آنها براى ما به درستى روشن نيست. چون ما با عذابها و لذتهاى دنيوى آشنا هستيم و نمىتوانيم امور برزخى و اخروى را همانگونه كه هستند درك كنيم.
در بعضى احاديث عالم برزخ و لذتها و رنجهاى آن به خواب و انواع خوابهاى خوش يا هولناك تشبيه شده است.
گاهى انسان در حال خواب انواع حيوانات درنده و گزنده را مشاهده مىكند كه به او حمله مىكنند از گزند آنها رنج مىبرد، فرياد مىزند، ناله مىكند و از شدت ناراحتى عرق مىريزد، در صورتى كه بدن او در بسترآرميده آسيبى نديده است. گاهى هم خوابهاى شيرين و لذتبخش مىبيند از مشاهداتش لذت مىبرد در صورتى كه تن او از اين لذتها بهرهاى ندارد. برزخ و لذتهاى انسان در جهان برزخ مىتواند همينگونه باشد.
به محمد بن على عليهالسلام گفته شد: مرگ چيست؟ فرمود: «مرگ همان خوابى است كه هر شب به سراغ شما مىآيد با اين تفاوت كه مدت مرگ طولانىتر است و تا قيامت بيدار نمىشود. بعضى انسانها درحال خواب انواع خوابهاى شيرين و فرحانگيز مىبينند كه مقدار لذتهاى آنها قابل توصيف نيست. بعضى ديگر امور وحشتناكى را مشاهده مىكنند كه درد و رنج آنها قابل اندازه نيست. پس حال لذت در خواب و ترس در آن چگونه است؟ مرگ نيز همين گونه است خود را براى آن آماده سازيد.» (2)
برزخ نسبت به دنيا بيدارى و هوشيارى است
در اين حديث، برزخ به خواب تشبيه شده است. البته با اين تفاوت بسيار مهم كه برزخ خواب نيست بلكه نسبت به دنيا بيدارى و هوشيارى است. مشاهدات در عالم برزخ امور واقعى هستند و به همين جهت احساس لذت و رنجهاى آنها نيز بسيار عميقتر و روشنتر خواهد بود. چون در عالم برزخ ارتباط روح با بدن مادى خود قطع شده قوه ذاكره و خيال او قوىتر مىشود. توجه او به درون نفس افزايش مىيابد صفات خوب و بد، كردار نيك و زشت خود را در باطن ذات بالعيان مشاهده مىكند.
نعمتها و عذابهاى برزخى
مولى محسن فيض كاشانى از بعضى علما نقل كرده است: هر كس در دنيا به باطن ذات خود توجه كند آن را پر از انواع اشياء آزار دهنده و درنده خواهد ديد ازقبيل شهوت، غضب، مكر، حسد، كينه، تكبر، و عجب (خودبينى)
همين صفات پيوسته او را مىدرند و نيش مىزنند. جز اين كه اكثر مردم از مشاهده باطن ذات محروم مىباشند، چون به امور دنيوى و آنچه از راه حواس بر آنها وارد مىشود اشتغال دارند. ولى هنگامى كه پرده غفلت از چشم باطن انسان برداشته و در قبر نهاده شد همه آنها را با لعيان مشاهده خواهد كرد. در حالى كه به صورتها و اشكال مناسب خود تجسم يافتهاند. در چنين حالى مشاهده مىكند كه عقربها و مارها اطرافش را احاطه كردهاند و به او نيش مىزنند. در صورتى كه اينها همان ملكات و صفات زشتى هستند كه در دنيا در باطن ذاتش بودند و در برزخ به صورتهاى اصلى خود آشكار گشتهاند، زيرا امر باطنى صورتى مناسب خود دارد. و همين است عذاب قبرانسان شقى و گنه كار. براى يك انسان با ايمان و سعادتمند خلاف آن به وجود خواهد آمد. (3)
فيض كاشانى در جاى ديگر نوشته است: لذتها و عذابهايى كه به قبر نسبت داده شده امور موهومى كه وجود خارجى ندارند نيستند هر كس چنين عقيدهاى داشته باشد گمراه است، بلكه امور قبرى از جهت وجود، قوىتر از امور محسوس دنيوى هستند، زيرا صورتهاى دنيوى در مواد جسمانى وجود دارند كه پستترين موضوعات است برخلاف صورت موجودات قبرى كه به نفس انسان قيام دارند، و بين اين دو موضوع از جهت شرافت و پستى نسبتى وجود ندارد و قابل مقايسه نيستند پس بين دو صورت نيز از جهت قوت وضعف نسبتى وجود ندارد. علاوه بر اين كه هر دو از مدركات نفس هستند يكى از آنها به وسيله آلات و قواى بدنى درك مىشود و ديگرى به وسيله خود نفس و به همين جهت مىتوان گفت: دنيا و آخرت دو حال از احوال نفس مىباشند و اين كه نشأه آخرت عبارت است از خروج نفس از كدورتها و غبارهاى هيئت بدنى. (4)
مار وعقرب هایی که با خود می بریم
علامه طباطبائى مىفرمود: شيخ عارفى به نام «شيخ عبود» در يكى از حجرههاى صحن مطهر اميرالمؤمنين عليهالسلام در گوشهاى زندگى مىكرد و به حال خود مشغول بود. كمتر معاشرت داشت و همواره در حال عبادت و تفكر بود. گاهى به قبرستان وادى السلام مىرفت و ساعتها در آنجا به تفكر مىپرداخت هرگاه جنازهاى را براى دفن مىآوردند نزد قبر حضور مىيافت و در آن خيره مىشد. يك روز كه از قبرستان بر مىگشت يك نفر به او گفت: شيخ عبود در وادىالسلام چه خبر؟ جواب داد: هر چه در قبرها كنجكاوى كردم مار و عقربى نديدم از يكى از قبرها پرسيدم: مىگويند شما مار و عقرب و حيوانات موذى داريد ولى من چيزى نديدم؟ قبر به من جواب داد: مار و عقرب نداريم بلكه انسانها هستند كه از دنيا به همراه خود مار و عقرب مىآورند.
امام مىنويسد: انسان در عوالم ديگر از عذاب و عقاب، جز آنچه خود در اين عالم تهيه كرده نخواهد ديد، و هر چه در اين عالم از اعمال صالحه و اخلاق حسنه و عقايد صحيحه داشته، در آن عالم صورت آن را بالعيان ببيند، با كرامتهاى ديگرى كه حق به تفضل خويش به او عنايت فرمايد.
از براى هر يك از اعمال چه اعمال خيريه و چه اعمال شريه فاسده در نشأه ملكوت و عالم غيب يك صورت ملكوتيه غيبيه است. (5)
پی نوشت :
(1) - بحارالأنوار، ج6 ، ص267: عمرو بن يزيد قال: قلت لأبي عبداللّه عليهالسلام : إني سمعتُك و أنت تقول: «كلُّ شيعتنا في الجنّة على ما كان فيهم»، قال: «صدقتك، كلّهم واللّه! في الجنّة»، قال قلت: ـ جعلت فداك ـ إنّ الذنوب كثيرةً كبائرُ؟ فقال: «أمّا في القيامة فكلّكم في الجنّة بشفاعة النبيّ المطاع، أو وصيّ النبيّ. و لكنَّي و اللهِ! أتخوّفُ عليكم في البرزخ». قلت: و ما البرزخ؟ قال: «القبر منذحين موتِه إلى يوم القيامة».
(2) - همان، ص155: قيل امام جواد(ع) : ما الموت؟ قال: «هو النوم الذي يأتيكم كلَّ ليلةٍ، إلاّ انّه طويل مدّتُه، لا يُنتبَهُ منه إلاّ يومَ القيامةِ، فمن رأى في نومه من أصنافِ الفَرَحِ ما لايقادر قدرَه، و من أصناف الأهوال ما لا يقادِرُ قدرَه فكيف حال فَرَحٍ في النوم و وَجَلٍ فيه، هذا هو الموت فاستَعِدّوا له».
(3) - فيض كاشانى، علم اليقين، ج2، ص883 .
(4) - همان، ص889 .
(5) - معاد از ديدگاه امام خمينى، ص333.
معاد در قرآن :آیت الله ابراهیم امینی
